Εναλλακτικά ονόματα: θυλακιοτρόπος ορμόνη, ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων

Τι είναι η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη FSH;

Η ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων είναι η μία από τις γοναδοτροπίνες ορμόνες, η άλλη είναι η ωχρινοτρόπος ορμόνη LH.
Και οι δύο απελευθερώνονται από την υπόφυση στην κυκλοφορία του αίματος.
Η ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων ή θυλακιοτρόπος ορμόνη FSH είναι μία από τις ορμόνες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη των ωοθηκών και τη λειτουργία των γυναικείων ωοθηκών και των όρχεων των ανδρών.
Στις γυναίκες, αυτή η ορμόνη διεγείρει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων στις ωοθήκες πριν από την απελευθέρωση ενός ωαρίου από ένα θυλάκιο κατά την ωορρηξία. Αυξάνει επίσης την παραγωγή οιστραδιόλης.
Στους άνδρες, η ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων FSH δρα στα κύτταρα Sertoli των όρχεων για την πρόκληση της παραγωγής του σπέρματος (σπερματογένεση).

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές της FSH; 

Έχουν καθοριστεί ειδικές τιμές αναφοράς για τη θυλακιοτρόπο ορμόνη FSH για κάθε ηλικία, ανάλογα με το φύλο και ειδικές για τις γυναίκες, με βάση τη φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου.
Το εύρος αναφοράς για την ορμόνη διέγερσης ωοθυλακίων (FSH) έχει ως εξής (δοκιμασία ανοσοχημειοφωταύγειας 3ης γενιάς):
Γυναίκες
Ηλικία 0-7 έτη: <6,7 mIU / mL
Ηλικία> 8 ετών και ενήλικες:
Παραγωγική φάση: 3,1 – 7,9 mIU / mL
Φάση ωορρηξίας: 2,3-18,5 mIU / mL
Ωχρινική φάση: 1,4-5,5 mIU / mL
Μετά την εμμηνόπαυση: 30,6-106,3 mIU / mL
Άνδρες
Ηλικία 0-7 έτη: <6,7 mIU / mL
Ηλικία> 8 ετών – ενήλικες: 1,3-19,3 mIU / mL

Πώς εκκρίνεται η ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων;

Η παραγωγή και η απελευθέρωση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης FSH ρυθμίζεται από τα επίπεδα ορμονών που απελευθερώνονται από τις ωοθήκες και τους όρχεις. Αυτό το σύστημα ονομάζεται άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-γονάδας.
Η ορμόνη απελευθέρωσης γοναδοτροπινών GnRH απελευθερώνεται από τον υποθάλαμο και δεσμεύεται με υποδοχείς στην πρόσθια υπόφυση για να διεγείρει τόσο τη σύνθεση όσο και την απελευθέρωση της ορμόνης διέγερσης των ωοθυλακίων και της ωχρινοποιητικής ορμόνης. Η ορμόνη διέγερσης ωοθυλακίων μεταφέρεται στην κυκλοφορία του αίματος όπου δεσμεύεται με υποδοχείς στους όρχεις και τις ωοθήκες. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον μηχανισμό, η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη, μαζί με την ωχρινοτρόπο ορμόνη, μπορούν να ελέγξουν τις λειτουργίες των όρχεων και των ωοθηκών.

Στις γυναίκες, όταν τα επίπεδα ορμονών πέφτουν προς το τέλος του εμμηνορροϊκού κύκλου, αυτό γίνεται αντιληπτό από τα νευρικά κύτταρα στον υποθάλαμο. Η επαγόμενη αύξηση της θυλακιοτρόπου ορμόνης FSH στο αίμα διεγείρει την ανάπτυξη του ωοθυλακίου στις ωοθήκες. Με αυτήν την ανάπτυξη, τα κύτταρα των ωοθυλακίων παράγουν αυξανόμενες ποσότητες οιστραδιόλης και ινχιμπίνης.

Έτσι, κατά τη διάρκεια κάθε εμμηνορροϊκού κύκλου, υπάρχει αύξηση της έκκρισης της FSH στο πρώτο μισό του κύκλου, πράγμα που διεγείρει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων στις ωοθήκες. Μετά την ωορρηξία, το ωχρό σωμάτιο παράγει υψηλά επίπεδα προγεστερόνης, η οποία αναστέλλει την απελευθέρωση της FSH. Προς το τέλος του κύκλου, το ωχρό σωμάτιο υποστρέφει, η παραγωγή προγεστερόνης μειώνεται και ο επόμενος εμμηνορροϊκός κύκλος αρχίζει όταν η  FSH αρχίζει να αυξάνεται ξανά.

Στους άνδρες, η παραγωγή FSH ρυθμίζεται από τα επίπεδα κυκλοφορίας της τεστοστερόνης και της ινχιμπίνης, τα οποία και παράγονται από τους όρχεις.

Τι συμβαίνει εάν έχω υψηλή FSH, αν η FSH είναι αυξημένη; Ποια είναι τα αίτια της αυξημένης FSH;

Τις περισσότερες φορές, τα αυξημένα επίπεδα ορμονών που διεγείρουν τα θυλάκια είναι ένα σημάδι δυσλειτουργίας των ωοθηκών ή όρχεων. Εάν οι γονάδες αποτύχουν να απελευθερώσουν αρκετή ποσότητα οιστρογόνων, τεστοστερόνης και / ή ινχιμπίνης, τα επίπεδα τόσο της ορμόνης δοιέγερσης των ωοθυλακίων FSH όσο και της ωχρινοποιητικής ορμόνης θα αυξηθούν.
Η κατάσταση αυτή ονομάζεται υπεργoναδροτροφικός υπογοναδισμός και σχετίζεται με την πρωτογενή ανεπάρκεια των ωοθηκών ή των όρχεων. Αυτό παρατηρείται σε καταστάσεις όπως το σύνδρομο Kallmann στους άνδρες και το σύνδρομο Turner στις γυναίκες.

Στις γυναίκες, τα επίπεδα της ορμόνης διέγερσης των ωοθυλακίων αρχίζουν επίσης φυσικά να αυξάνονται στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση, αντανακλώντας τη μείωση της λειτουργίας των ωοθηκών και τη μείωση της παραγωγής οιστρογόνων και προγεστερόνης.

Υπάρχουν πολύ σπάνιες παθολογίες της υπόφυσης που μπορεί να ευθύνονται για την αύξηση των επιπέδων της ορμόνης FSH στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών στις γυναίκες.
Τα συμπτώματα αυτής περιλαμβάνουν τη διεύρυνση των ωοθηκών και μια δυνητικά επικίνδυνη συσσώρευση υγρού στην κοιλία (που προκαλείται από την αύξηση της παραγωγής των στεροειδών των ωοθηκών), γεγονός που οδηγεί σε πόνο στην περιοχή της πυέλου.

Τα αίτια μιας υψηλής τιμής FSH περιλαμβάνουν:

• Σύνδρομο Klinefelter
• Σύνδρομο Turner
• Άλλες χρωμοσωμικές διαταραχές
• Διαταραχές της βιοσύνθεσης των ανδρογόνων
• Μεταλλάξεις υποδοχέα FSH
• Μυοτονική δυστροφία
• Λοίμωξη (π.χ. παρωτίτιδα, ορχίτιδα)
• Ακτινοβολία
• Φάρμακα (αντινεοπλασματικοί παράγοντες όπως κυκλοφωσφαμίδη, χλωραμβουκίλη, σισπλατίνη, καρβοπλατίνη, γλυκοκορτικοειδή, κετοκοναζόλη)
• Χημικές ουσίες (π.χ. διβρωμοχλωροπροπάνιο)
• Τραύμα
• Συστροφή των όρχεων
• Χρόνια συστηματική νόσος (π.χ. ηπατική κίρρωση, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, νόσος HIV)
• Υποφυσιακά μακροαδενώματα

Τι συμβαίνει εάν έχω πολύ μικρή ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων, αν έχω χαμηλή FSH;

Στις γυναίκες, η έλλειψη ορμόνης διέγερσης των ωοθυλακίων οδηγεί σε ατελή ανάπτυξη στην εφηβεία και κακή λειτουργία των ωοθηκών (πρωτογενής ωοθηκική ανεπάρκεια).
Σε αυτή την κατάσταση τα ωοθηκικά θυλάκια δεν αναπτύσσονται σωστά και δεν απελευθερώνουν ωάριο, οδηγώντας έτσι σε υπογονιμότητα. Δεδομένου ότι τα επίπεδα της ορμόνης διέγερσης των ωοθυλακίων στην κυκλοφορία του αίματος είναι χαμηλά, η κατάσταση αυτή ονομάζεται υπογοναδοτροφικός υπογοναδισμός.

Για τη σωστή παραγωγή σπέρματος απαιτείται επίσης η επαρκής δράση της FSH. Στην περίπτωση πλήρους απουσίας ορμόνης διέγερσης των ωοθυλακίων στους άνδρες, μπορεί να εμφανιστεί έλλειψη σημείων εφηβείας και υπογονιμότητα λόγω έλλειψης σπερματοζωαρίων (αζωοσπερμία).
Η μερική ανεπάρκεια ορμονών διέγερσης των ωοθυλακίων στους άνδρες μπορεί να προκαλέσει καθυστερημένη εφηβεία και περιορισμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων (ολιγοζωοσπερμία), αλλά μπορεί να είναι δυνατή η τεκνοποίηση.

Ακολουθήστε μας στο Instagram

Οι καταστάσεις που σχετίζονται με τη μείωση της FSH περιλαμβάνουν τις ακόλουθες δευτερογενείς ή τριτογενείς αιτίες υπογοναδισμού, είτε συγγενείς είτε αποκτηθείσες:

• Μεμονωμένος ιδιοπαθής υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός (ανεπάρκεια GnRH)
• Σύνδρομο Kallmann
• Ιδιοπαθής υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός που σχετίζεται με νοητική καθυστέρηση (π.χ. σύνδρομο Prader-Willi)
• Κρανιοφαρυγγίωμα
• Νόσοι της υπόφυσης (π.χ. αδενώματα της υπόφυσης, κύστεις, μεταστατική νόσο)
• Υποθαλαμική / χειρουργική επέμβαση στην περιοχή της υπόφυσης ή ακτινοβολία
• Διηθητικές – αυτοάνοσες νόσοι (π.χ. σαρκοείδωση, αιμοχρωμάτωση, ιστιοκυττάρωση)
• Μηνιγγίτιδα (ειδικά η φυματιώδης μηνιγγίτιδα)
• Αγενεσία της υπόφυσης
• Τραυματισμός κρανίου
• Περίσσεια γλυκοκορτικοειδών (ενδογενής ή εξωγενής)
• Υπερπρολακτιναιμία
• Πρωτοπαθής υποθυρεοειδισμός
• Νευρική ανορεξία
• Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων
• Χρόνια συστηματική νόσος (π.χ. κίρρωση του ήπατος, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, νόσος HIV)

Απόθεμα των ωοθηκών σε ωάρια και FSH
FSH και γονιμότητα

Το απόθεμα των ωοθηκών σας σε ωάρια αναφέρεται στον αριθμό των ωαρίων που έχετε στη διάθεσή σας για γονιμοποίηση.
Ένα υψηλό απόθεμα ωοθηκών συνήθως υποδεικνύει έναν καλό αριθμό βιώσιμων ωαρίων που υπάρχουν στις ωοθήκες σας.
Ένα χαμηλό απόθεμα ωοθηκών μπορεί να σημαίνει ότι έχετε λιγότερα διαθέσιμα ωάρια.
Προκειμένου να ελέγξουμε το αποθεματικό των ωοθηκών, μετράμε τα επίπεδα της θυλακιοτρόπου ορμόνης FSH, γενονός το οποίο συσχετίζεται αντιστρόφως με τον αριθμό των ωοθυλακίων που έχετε “σε εφεδρεία” στις ωοθήκες σας – το ωοθηκικό σας αποθεματικό.
Με βάση όσα ειπώθηκαν παραπάνω και με απλά λόγια:
Εάν η ωοθήκη έχει πολλά ωάρια, η FSH στο αίμα μιας γυναίκας είναι χαμηλή επειδή το σώμα δεν χρειάζεται να παράγει πολύ FSH για να προκαλέσει φυσιολογική ωορρηξία.
Ωστόσο, εάν ο αριθμός των αυγών είναι χαμηλός, το σώμα πρέπει να εργαστεί σκληρότερα για να παράγει ωορρηξία, έτσι αυξάνει την ποσότητα FSH σε μια προσπάθεια να “σπρώξει” τις ωοθήκες προς την κατεύθυνση αυτή. Μία υψηλή τιμή FSH σημαίνει ότι ο αριθμός των ωαρίων μειώνεται.

Ποια είναι τα καλά επίπεδα FSH; Αυτό εξαρτάται από κάθε εργαστήριο.
Για πολλούς ερευνητές, oποιαδήποτε τιμή στην 3η ημέρα του κύκλου άνω των 12 mIU / ml θεωρείται υψηλή.

Ερμηνεία των επιπέδων της FSH, της ορμόνης διέγερσης των ωοθυλακίων και γονιμότητα

Φυσιολογικά επίπεδο FSH είναι συνήθως μεταξύ 3 mIU / ml – 10 mIU / ml την 3η ημέρα της περιόδου.
Επίπεδα μεγαλύτερα των 12 mIU / ml υποδεικνύουν μειωμένο αποθεματικό των ωοθηκών. Επίπεδα άνω των 25 επιβεβαιώνουν την ανεπάρκεια των ωοθηκών και εντοπίζονται σε γυναίκες στην εμμηνόπαυσης.
Τα επίπεδα της FSH μπορούν επίσης να αυξηθούν τεχνητά από φάρμακα που προκαλούν ωορρηξία, όπως την κιτρική κλομιφαίνη.

Χαμηλά επίπεδα FSH (λιγότερο από 2 mIU / ml) βρίσκονται σε μια κατάσταση που ονομάζεται υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός, όπως ειπώθηκε παραπάνω. Οι γυναίκες που λαμβάνουν αντισυλληπτικά χάπια καθώς και οι έγκυες γυναίκες έχουν επίσης χαμηλά επίπεδα FSH.

Τα επίπεδα της FSH ερμηνεύονται καλύτερα σε συνδυασμό με τα επίπεδα της οιστραδιόλης σας.
Η οιστραδιόλη είναι ένα από τα οιστρογόνα που παράγονται από τις ωοθήκες.
Επίπεδα οιστραδιόλης άνω των 75 pg / ml την 3η ημέρα του κύκλου μπορεί επίσης να υποδεικνύουν ένα κακό απόθεμα ωοθηκών.
Σε ορισμένες γυναίκες, ένα υψηλό βασικό επίπεδο οιστραδιόλης (εξαιτίας του κακού αποθεματικού των ωοθηκών) μπορεί τεχνητά να καταστείλει τα επίπεδα της FSH, έτσι ώστε να φαίνεται φυσιολογικό, οδηγώντας στην πεποίθηση ότι το αποθεματικό των ωοθηκών είναι φυσιολογικό.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι καλή ιδέα να υολογίζονται και τα επίπεδα της οιστραδιόλης κατά τον έλεγχο των επιπέδων της FSH την 3η ημέρα του κύκλου.

Φυσιολογικά επίπεδα FSH και οιστραδιόλης πιθανώς δείχνουν ότι έχετε ένα καλό απόθεμα ωαρίων στις ωοθήκες

Είναι επίσης χρήσιμο να ελέγξετε τον λόγο FSH: LH. Μια ιδανική αναλογία FSH: LH είναι 1.
Ωστόσο, εάν το επίπεδο FSH σας είναι πολύ υψηλότερο από το επίπεδο LH, τότε αυτό υποδηλώνει κακή εφεδρεία των ωοθηκών.
Αυτό μπορεί να επιβεβαιωθεί με προσδιορισμό της αντιμυλλερίου ορμόνης AMH και πραγματοποιώντας μια δοκιμασία πρόκλησης με κιτρική κλομιφαίνη.
Ειδικά οι γυναίκες με επιθυμία κύησης θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι τιμές της FSH μπορεί να διαφέρουν από κύκλο σε κύκλο και καλό θα είναι σε συνεργασία με ενδοκρινολογο και γυναικολόγο να πραγματοποιούνται ενδεχομένως περισσότεροι του ενός έλεγχοι για να σχηματιστεί μία αξιόπιστη εικόνα.