Γονίδια, περιβάλλον, τρόπος ζωής και ψυχολογικά αίτια είναι σημαντικά

Οι αιτίες της ψωρίασης δεν έχουν πλήρως διευκρινιστεί. Παλαιότερα πιστευόταν ότι η ψωρίαση είναι μια δερματοπάθεια παρόμοια με το έκζεμα, όμως αποδείχθηκε ότι πρόκειται για μια αυτοάνοση πάθηση. Τα αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς, λανθασμένα επιτίθεται στους ιστούς του ίδιου του οργανισμού.

Στην ψωρίαση, ο στόχος αυτής αυτοάνοσης της επίθεσης είναι τα κύτταρα του εξωτερικού στρώματος του δέρματος, της επιδερμίδας. Αυτό οδηγεί συνήθως στην εμφάνιση ερυθρών βλαβών καλυμμένων από λευκά λέπια, τις λεγόμενες ψωριασικές πλάκες.

Ακόμα δεν γνωρίζουμε την ακριβή αιτία εμφάνισης της ψωρίασης, αλλά πιστεύεται ότι η κληρονομικότητα και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο.

Η ψωρίαση χαρακτηρίζεται από φλεγμονή. Η φλεγμονή είναι μια διαδικασία κοινή για τις περισσότερες αυτοάνοσες παθήσεις. Συμβαίνει όταν ένα λευκό αιμοσφαίριο (Τ – κύτταρο) εντοπίσει έναν παθογόνο παράγοντα. Το Τ-κύτταρο απελευθερώνει τότε ουσίες με κυριότερη τον TNF (Tumor necrosis factor) για να καταστρέψει τον παθογόνο μικροοργανισμό. Οι ουσίες αυτές προκαλούν φλεγμονή.

Στην ψωρίαση δεν υπάρχει παθογόνος μικροοργανισμός. Τα Τ – κύτταρα μεταναστεύουν στην επιδερμίδα, την οποία αντιλαμβάνονται λανθασμένα ως κάτι ξένο και απελευθερώνουν TNF για να την καταστρέψουν. Το αποτέλεσμα είναι φλεγμονή στην επιδερμίδα, που οδηγεί σε πολλαπλασιασμό των κυττάρων της επιδερμίδας (των λεγόμενων κερατινοκυττάρων).

Φυσιολογικά τα κερατινοκύτταρα αντικαθίστανται από νέα κάθε 30 μέρες. Στην ψωρίαση όμως ο χρόνος αυτός μειώνεται σε 3 με 5 μέρες. Αυτός ο γρήγορος ρυθμός πολλαπλασιασμού των κερατινοκυττάρων οδηγεί στη δημιουργία ξερών ερυθρών ή λευκών πλακών στο δέρμα.
Σπανιότερα εμφανίζονται φυσσαλίδες γεμάτες με υγρό, οι λεγόμενες φλύκταινες, συχνές στην παλαμοπελματιαία ψωρίαση ή υγρές ερυθρές πλάκες στην ανάστροφη ψωρίαση.

Είναι η ψωρίαση κληρονομική;

Ψωρίαση – αιτίες: γενετική προδιάθεση

Η γονιδιακή προδιάθεση φαίνεται ότι είναι μια από τις σημαντικότερες αιτίες της ψωρίασης. Αν και δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως ο τρόπος με τον οποίο η προδιάθεση για ψωρίαση κληρονομείται, έχουν εντοπιστεί 25 γονιδιακές μεταλλάξεις που αυξάνουν την πιθανότητα να εμφανίσει κάποιος τη νόσο.
Ανάμεσά τους, μια μετάλλαξη γνωστή ως CARD14 φαίνεται ότι συνδέεται τόσο με την ψωρίαση κατά πλάκας όσο και με την φλυκταινώδη μορφή αλλά και με την ψωριασική αρθρίτιδα.

Το να έχει κανείς μια ή περισσότερες από τις προαναφερθείσες μεταλλάξεις δε σημαίνει αυτόματα ότι θα αναπτύξει και ψωρίαση, σίγουρα όμως αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Σύμφωνα με έρευνα του Current Dermatology Report ένα παιδί του οποίου και οι δύο γονείς πάσχουν από ψωρίαση, έχει 50% πιθανότητες να νοσεί και αυτό.

Ψωρίαση – αιτίες: Παράγοντες κινδύνου

Παρά το ότι όπως είπαμε είναι γνωστό ότι γονιδιακές μεταλλάξεις μπορεί να οδηγούν στην εμφάνιση της ψωρίασης, πολλοί άνθρωποι που φέρουν τις συγκεκριμένες μεταλλάξεις δεν θα εμφανίσουν ποτέ τη νόσο. Αυτό συμβαίνει γιατί η αιτίες της ψωρίασης είναι και περιβαλλοντικές.

Υπάρχουν συγκεκριμένες καταστάσεις που θα πυροδοτήσουν της έξαρση της νόσου. Αυτές περιλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα μολύνσεις (κυρίως από στρεπτόκοκκο), τραυματισμός του δέρματος, παχυσαρκία, κάπνισμα, φάρμακα και ψυχολογικό ή σωματικό στρες.

Μόλυνση

Κάθε λοίμωξη δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε έξαρση της ψωρίασης. Συνήθως πρόκειται για την εξανθηματική – σταγονοειδή μορφή και συνήθως πρόκειται για στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις.

Ο HIV (ιός του AIDS) είναι παραδόξως μια ακόμη συχνή αιτία έξαρσης της νόσου. Ασθενείς με HIV δεν νοσούν συχνότερα από ψωρίαση σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό αλλά πάσχουν από βαρύτερες μορφές της νόσου.

Τραυματισμός του δέρματος

Κάθε τραύμα (εκδορά, χτύπημα, χειρουργική τομή, τατουάζ, έγκαυμα κλπ.) μπορεί να οδηγήσει σε έξαρση. Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο Koebner (εμφάνιση αυτοάνοσων παθήσεων του δέρματος σε θέσεις τραυματισμού). Είναι ένας πιθανός λόγος που η ψωρίαση εμφανίζεται συχνά σε θέσεις τριβής όπως οι αγκώνες και τα γόνατα.

Φαίνεται πως όταν το δέρμα τραυματίζεται μεταναστεύουν πρωτεΐνες (οι κυτοκίνες) στην περιοχή, ενεργοποιείται μια ανοσολογική αντίδραση, παράγονται αυτοαντισώματα και προκαλείται φλεγμονή.

Ακόμα και η συνεχής τριβή για παράδειγμα στην περιοχή της ζώνης ή στο λαιμό από τις μπλούζες μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση ψωρίασης στις θέσεις αυτές. Καλό είναι λοιπόν οι ασθενείς με ψωρίαση να αποφεύγουν να ξύνουν το δέρμα τους, να φορούν αντηλιακό και να προτιμούν μαλακά υφάσματα.

Ακόμα και μικρές εκδορές πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα με πλύσιμο της περιοχής, εφαρμογή αντιβιοτικής αλοιφής και κάλυψης της περιοχής, ιδανικά με πιεστικό επίδεσμο. Τα παραπάνω μειώνουν αρκετά την πιθανότητα έξαρσης της νόσου.

Παχυσαρκία

Αρκετές μελέτες έχουν σαφώς υποδείξει τη σύνδεση παχυσαρκίας και ψωρίασης. Συσσώρευση λιποκυττάρων αυξάνει σημαντικά την παραγωγή κυτοκινών που οδηγούν σε έξαρση της ψωρίασης. Όσο μεγαλύτερος είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος του ασθενούς τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος έξαρσης της νόσου.

Πιστεύεται ότι η συστηματική φλεγμονή που προκαλεί η παχυσαρκία συμβάλει στην έξαρση της ψωρίασης, συχνότερα εμφανιζόμενη με τη μορφή της ανάστροφης ψωρίασης στις μασχάλες και τη βουβωνική περιοχή. Πιθανώς να οφείλεται στη συσσώρευση λιποκυττάρων στις περιοχές αυτές ή και στην τριβή που υπάρχει στις συγκεκριμένες θέσεις.

Έρευνες δείχνουν ότι μείωση του βάρους των ασθενών και ακολούθηση ειδικής διατροφής οδήγησε σε πολύ καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων ενώ κάποιες φορές η αλλαγή αυτή ήταν αρκετή ώστε να υποχωρήσουν τα συμπτώματα ακόμα και χωρίς αγωγή.

Τέλος η παχυσαρκία επηρεάζει και τη θεραπευτική προσέγγιση καθώς απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκων με πιθανώς μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών.

Φάρμακα

Κάποια φάρμακα μπορεί να οδηγήσουν σε έξαρση της ψωρίασης. Τέτοια φάρμακα είναι:

• Αντιυπερτασικά, κυρίως οι β-αναστολείς και οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης (ΑΜΕΑ)
• Ψυχιατρικά φάρμακα όπως το λίθιο
• Ρευματολογικά φάρμακα όπως η χλωροκίνη και η υδροξυχλωροκίνη (Plaquenil)
• Ιντερφερόνη (συχνά χορηγούμενη για την ηπατίτιδα C)
•  Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (παρακεταμόλη, ιμπουπροφένη κ.α.)
• Αντιμυκητιασικά όπως η τερμπιναφίνη
• Αντιβιοτικά, κυρίως οι τετρακυκλίνες
• Αναστολείς TNF στην αρχή της αγωγής
• Κορτιζόνη, αν διακοπεί απότομα οδηγεί στο λεγόμενο φαινόμενο rebound, δηλαδή σε έξαρση της νόσου μετά από παροδική βελτίωσή της

Ψωρίαση – αιτίες: Περιβάλλον και τρόπος ζωής

Κάπνισμα

Αρκετές έρευνες συνδέουν άμεσα τον αριθμό τσιγάρων που καπνίζονται καθημερινά από τον ασθενή με τη σοβαρότητα εμφάνισης της νόσου. Ο καπνός μπορεί ακόμα να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας που θα προτιμηθεί, καθώς ως γνωστό προκαλεί συστηματική φλεγμονή μειώνοντας τη δραστικότητα των αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.

Ψωρίαση και άγχος

Το άγχος και το στρες παίζουν αναμφίβολα πολύ σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της ψωρίασης. Από την άλλη, η εμφάνιση ψωριασικών πλακών δημιουργεί με τη σειρά της σε επιπλέον στρες στον ασθενή με αποτέλεσμα έναν φαύλο κύκλο ψωρίασης – στρες που διαιωνίζει την κατάσταση.

Τεχνικές διαχείρισης του άγχους όπως η άσκηση, ο διαλογισμός, τεχνικές αναπνοών και η γιόγκα μπορούν αποδεδειγμένα να βοηθήσουν.

Το σωματικό στρες, όπως για παράδειγμα μια επέμβαση ή η γέννα, είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες εκδήλωσης της νόσου.

Ψωρίαση – αιτίες: Καιρικές συνθήκες

Ο κρύος καιρός είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας έξαρσης της νόσου. Ασθενείς που πάσχουν από ψωρίαση αναφέρουν πολύ συχνότερες υποτροπές κατά την περίοδο του χειμώνα.

Το κρύο ξηραίνει το δέρμα, ενώ το χειμώνα η μειωμένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία στερεί τους ασθενείς από τις ευεργετικές ιδιότητες της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου.
Μια από τις συχνότερα χρησιμοποιούμενες θεραπείες στο εξωτερικό είναι η φωτοθεραπεία, που χρησιμοποιεί ακριβώς αυτές τις ιδιότητες.

Ψωρίαση – αιτίες: Διατροφή – Γλουτένη

Έρευνα του University of California, San Francisco έδειξε ότι αρκετοί από τους ασθενείς που πάσχουν από ψωρίαση έχουν αυξημένα επίπεδα αυτοαντισωμάτων που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη. Πιστεύεται ότι στους ασθενείς αυτούς η κατανάλωση γλουτένης μπορεί να οδηγεί σε έξαρση της νόσου ανάλογη με την έξαρση των συμπτωμάτων από το γαστρεντερικό.

Παρόλα αυτά δεν είναι ακόμα σίγουρο ότι η διατροφή χαμηλή σε γλουτένη έχει θετική επίδραση όσο αφορά στη διαχείριση της ψωρίασης.