Τι είναι ο λειχήνας δέρματος, ποια είναι τα αίτια, πώς μοιάζει ο λειχήνας στόματος και ο λειχήνας γεννητικών οργάνων, ποια είναι η θεραπεία;

Σαν λειχήνα περιγράφουμε συνήθως δύο δερματικές παθήσεις: τον ομαλό λειχήνα και τον ατροφικό ή σκληροατροφικό λειχήνα πληροφορίες για τον οποίο θα βρείτε εδώ. Σήμερα θα ασχοληθούμε με τον ομαλό λειχήνα (απλός λειχήνας).

Τι είναι ομαλός λειχήνας (lichen planus);

Ο δερματικός λειχήνας είναι ένα χρόνιο υποτροπιάζον εξάνθημα που οφείλεται σε φλεγμονή. Το εξάνθημα χαρακτηρίζεται από μικρές, επίπεδες, πολυγωνικές βλάβες που μπορούν να αναπτύσσονται συγκεντρωμένες στο δέρμα. Ο ομαλός λειχήνας σε παιδιά είναι εξαιρετικά σπάνιος (0,03%). Μπορεί επίσης να υπάρχει ένα εξάνθημα στους βλεννογόνους (λειχήνας στόματος και λειχήνας γεννητικών οργάνων: λειχήνας πέους και κόλπου).

Πιθανώς το όνομά του να προήρθε από τις λειχήνες, μια πρωτόγονη κατηγορία οργανισμών, λόγω της εξωτερικής τους μορφής και συμπεριφοράς. Ακόμα αναφέρεται από πολλούς ο δερματικός λειχήνας λανθασμένα ως λειχήνες (πχ. λειχήνες δέρματος, λειχήνες νυχιών, λειχήνες προσώπου, λειχήνες γλώσσας κλπ.)

Λειχήνας: αίτια

Η ακριβής αιτία του ομαλού λειχήνα είναι άγνωστη. Σε ορισμένες περιοχές, οι ασθενείς με εκτεταμένο ομαλό λειχήνα είναι πιο πιθανό να έχουν λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας C.

Μια άλλη θεωρεία υποστηρίζει ότι ο λειχήνας είναι αυτοάνοσο νόσημα, δηλαδή ότι το σώμα μας αντιδρά απέναντι σε δικά του κύτταρα.

Ορισμένα φάρμακα, όπως αυτά που περιέχουν αρσενικό, βισμούθιο, ή χρυσό, μπορεί να προκαλέσουν εξάνθημα πανομοιότυπο με του ομαλού λειχήνα. Έκθεση σε ορισμένες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την εκτύπωση φωτογραφιών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε παρόμοιο εξάνθημα. Η μακροχρόνια χρήση κινιδίνης που χρησιμοποιείται για την ελονοσία, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υπερτροφικό ομαλό λειχήνας των κάτω άκρων. Λειχηνοειδές εξάνθημα μπορεί να παρατηρηθεί σε μεταμοσχευμένους ασθενείς που εμφανίζουν αντίδραση μοσχεύματος έναντι ξενιστή.

Συχνά χρειάζεται βιοψία δέρματος για να γίνει διάκριση μεταξύ εξανθήματος που μοιάζει με το λειχήνα και πραγματικού ομαλού λειχήνα.

Ομαλός λειχήνας: συμπτώματα

Ο ομαλός λειχήνας συνήθως προκαλεί κνησμό στις περιοχές που προσβάλλονται.

Η έναρξη του λειχήνα μπορεί να είναι ξαφνική ή αργή. Η πρώτη εμφάνιση μπορεί να διαρκέσει για εβδομάδες ή μήνες. Οι βλάβες είναι συνήθως 2 mm έως 4 mm σε διάμετρο, πολυγωνικές και με ιώδες χρώμα. Σπάνια ο λειχήνας τριχωτού (λειχήνας στο κεφάλι ή λειχήνας στα μαλλιά) οδηγεί σε ουλωτική αλωπεκία, μη αναστρέψιμη δηλαδή τριχόπτωση.

Τα συμπτώματα του λειχήνα εξαρτώνται από τη θέση εμφάνισής του:

• Ομαλός λειχήνας δέρματος: ο λειχήνας στο δέρμα εμφανίζεται συνήθως με μοβ κηλίδες με διάμετρο λίγων χιλιοστών στο δέρμα. Συχνά βρίσκονται στο εσωτερικό των καρπών, στα χέρια, τους βραχίονες, στα κάτω άκρα πάνω από τους αστραγάλους και το κάτω μέρος της πλάτης. Ο ομαλός λειχήνας στο πρόσωπο και ο λειχήνας πρωκτού είναι σπανιότεροι.
• Υπερτροφικός ομαλός λειχήνας: εμφανίζονται παχιές, κοκκινοκαφέ βλάβες, συνήθως στις κνήμες, αλλά μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα. Οι βλάβες αυτές φαγουρίζουν ιδιαίτερα.
• Λειχήνας βλεννογόνων: ο λειχήνας στο στόμα είναι συχνός. Συχνά συναντάμε ένα λευκό, δαντελωτό εξάνθημα στο εσωτερικό των παρειών. Σε περίπου μισούς από τους ανθρώπους με ομαλό λειχήνα εμφανίζεται και ο ομαλός λειχήνας του στόματος. Ο λειχήνας στα χείλη και ο ομαλός λειχήνας γλώσσας είναι πιο σπάνιος, εμφανίζεται όμως και πάλι με άσπρες γραμμές. Πιο ενοχλητικός, αν και σπάνιος, είναι ο διαβρωτικός λειχήνας. Εμφανίζονται ρηχά χρόνια υποτροπιάζοντα έλκη στο στόμα.
• Ομαλός λειχήνας γεννητικών οργάνων (ομαλός λειχήνας πέους και κόλπου) μπορεί να συγχέεται με τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), αλλά ο ομαλός λειχήνας ούτε είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενος ούτε μεταδοτικός.
• Ομαλός λειχήνας ονύχων:  ο ομαλός λειχήνας νυχιών εμφανίζεται συνήθως ως οπές και αυλακώσεις στα νύχια ςνώ τα κάνει συχνά εύθρυπτα.
• Θυλακικός λειχήνας: εμφανίζεται στο τριχωτό της κεφαλής και μπορεί να οδηγήσει σε αλωπεκία
• άλλες μορφές: δακτυλοειδής ομαλός λειχήνας, οξύς γενικευμένος λειχήνας, ατροφικός ομαλός λειχήνας (με περιοχές ατροφίας), γραμμοειδής λειχήνας (ακολουθεί μια γραμμοειδή πορεία συνήθως στα κάτω άκρα), ακτινικός λειχήνας (σε περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο), χρόνια υπερκεράτωση από λειχήνα (χρόνιος απλός λειχήνας) και πομφολυγοειδής λειχήνας (εμφάνιση φυσαλίδων).

Λειχήνας: διάγνωση

Συνήθως η διάγνωση του ομαλού λειχήνα είναι εύκολα, καθώς αρκεί η κλινική εξέταση. Εάν είναι απαραίτητο, λαμβάνεται βιοψία δέρματος μπορεί για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Ομαλός Λειχήνας: θεραπεία

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ομαλός λειχήνας είναι σχετικά ήπιος. Άτομα με λειχήνα, ο οποίος όμως δεν τους επηρεάζει δεν χρειάζονται θεραπεία.

Λειχήνας δέρματος: θεραπεία

Αν η φαγούρα ή εμφάνιση του εξανθήματος είναι δυσάρεστες, τοπικά κορτικοστεροειδή σε κρέμες μπορούν να βοηθήσουν. Για δύσκολες περιπτώσεις μπορούν να δοθούν ενέσεις κορτικοστεροειδών. Τα αντισταμινικά από το στόμα μπορεί να αμβλύνουν την φαγούρα.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορούν να δοθούν από του στόματος κορτικοστεροειδή, όπως η πρεδνιζόνη ή άλλα σκευάσματα όπως η μετρονιδαζόλη (Flagyl). Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και άλλα ανοσοκατασταλτικά μέσα. Η φωτοθεραπεία (PUVA), μπορεί ακόμα να βοηθήσει.

Λειχήνας γεννητικών οργάνων: θεραπεία

Η θεραπεία που ακολουθείται είναι παρόμοια με παραπάνω, απαιτείται όμως περισσότερη προσοχή καθώς το δέρμα στα γεννητικά όργανα είναι λεπτότερο. Έτσι πχ. για τη θεραπεία λειχήνα πέους προτείνονται αρχικά πολύ ήπια κορτικοστεροειδή, με δυνατότητα πιο επιθετικών θεραπειών αργότερα.

Λειχήνας στόματος: θεραπεία

Για επώδυνες αλλοιώσεις μέσα στο στόμα, δίνονται στοματικά διαλύματα που περιέχουν παυσίπονο, όπως λιδοκαϊνη πριν από τα γεύματα.

Ακόμα θα πρέπει να διακόπτεται οποιοδήποτε φάρμακο ή χημική ουσία όταν υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι η αιτία του λειχήνα.

Λειχήνας: πρόγνωση

Ο ομαλός λειχήνας είναι συνήθως χρόνια πάθηση με μέση διάρκεια τα τέσσερα έτη. Η ασθένεια σε τείνει να είναι αυτοπεριοριζόμενη αλλά μπορεί να επανεμφανιστεί μετά από χρόνια.