Ο κνησμός (φαγούρα) είναι ένα σύμπτωμα του δέρματος που κάθε άνθρωπος έχει αισθανθεί λίγες οι περισσότερες φορές στη ζωή του. Συχνά είναι αποτέλεσμα κάποιας πάθησης του δέρματος, για παράδειγμα έκζεμα, οπότε η διάγνωση και θεραπεία του είναι εύκολη.

Άλλες φορές δεν υπάρχει δερματική βλάβη και τότε, είναι πιθανό, αυτός να οφείλεται σε εσωτερικά αίτια και προβλήματα του οργανισμού. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να είναι ακόμα και σοβαρές ασθένειες.

Εάν ο κνησμός διαρκεί μέρες ή εβδομάδες τότε η επίσκεψη στον δερματολόγο είναι απαραίτητη. Ο δερματολόγος θα λάβει λεπτομερές ιστορικό και θα γίνουν εργαστηριακές εξετάσεις για εντοπισμό πιθανού προβλήματος του οργανισμού. Συνήθως, καταστάσεις τα προβλήματα των οποίων εκδηλώνονται με κνησμός είναι το ήπαρ, τα νεφρά, αιματολογικές παθήσεις, κακοήθειες, σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδής, ψυχικά νοσήματα και η κύηση.

Το σημαντικό είναι ότι τα παραπάνω προβλήματα πολύ συχνά εμφανίζουν ως πρώιμο σύμπτωμα τον κνησμό. Η διάγνωση του προβλήματος, όσο γίνεται στην αρχή του προφανώς οδηγεί και στην λύση του ευκολότερα και με μεγαλύτερη σιγουριά.

Προβλήματα στο ήπαρ

Πολλές ασθένειες του ήπατος μπορεί να οδηγήσουν σε κνησμό. Εδώ ο κνησμός δεν περνά με το ξύσιμο, καταλαμβάνει όλον τον κορμό είναι δηλαδή γενικευμένος, ή μεταναστεύει από το ένα μέρος στο άλλο και είναι πιο έντονος το βράδυ. Η κύρια αιτία που δημιουργεί τον κνησμό είναι η χολόσταση και προβλήματα του ήπατος που την δημιουργούν: χολολιθίαση, αποφρακτικές καταστάσεις, καρκίνωμα, κίρρωση, χρόνια ηπατίτιδα C και άλλα. Η λύση του προβλήματος οδηγεί και στην εξαφάνιση του κνησμού.

Νεφρά – χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Ο κνησμός μπορεί να είναι εντοπισμένος ή γενικευμένος. Η αιτία του νεφρικού κνησμού δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως. Κυρίως ταλαιπωρούνται ασθενείς που βρίσκονται σε αιμοκάθαρση, με έξαρση κατά τη διάρκεια της θεραπείας αλλά και το βράδυ πριν από αυτή.
Δε σχετίζεται η ύπαρξη του νεφρικού κνησμού με την σοβαρότητα της νεφρικής ανεπάρκειας και με την πρόγνωση της νόσου. Η χορήγηση αντιισταμινικών δε βοηθά πολύ. Οι ασθενείς αυτοί έχουν συχνά ξηρότητα του δέρματος αλλά ο κνησμός είναι ανεξάρτητος της ξηρότητας αυτής και δεν επηρεάζεται από την ενυδάτωση. Η θεραπεία του νεφρικού κνησμού συχνά δεν αποδίδει τόσο καλά όσο θα επιθυμούσαμε.

Κνησμός από αιματολογικά προβλήματα

Έλλειψη σιδήρου οδηγεί συχνά σε κνησμό, έτσι λοιπόν η θεραπεία αποκατάστασης του σιδήρου οδηγεί σε εξαφάνιση του κνησμού. Πρέπει να έχουμε υπόψη όμως ότι η έλλειψη σιδήρου μπορεί να οφείλεται, κυρίως σε μεγαλύτερα άτομα, σε σοβαρότερα νοσήματα όπως για παράδειγμα συστηματικές παθήσεις, κακοήθειες και άλλα.

Πολυκυτταραιμία

Συχνά ο κνησμός προηγείται της πάθησης και η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική. Θεραπείες όπως για παράδειγμα η φωτοθεραπεία και η λήψη ασπιρίνης βοηθούν πολύ.

Κακοήθειες

Πάντα ο γιατρός και ο ασθενής πρέπει να έχουν υπόψη σε πιθανή αποτυχία θεραπείας, σε γενικευμένο κνησμό, σε επίμονο κνησμό, ή σε κνησμός που επιδεινώνεταιτο να γίνει έλεγχος για μια εσωτερική κακοήθεια. Συχνά μία κακοήθεια οδηγεί σε κνησμό από τα πρώτα στάδια της νόσου. Έτσι η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική. Επίσης η ένταση και η έκταση του κνησμού δεν σχετίζονται με την σοβαρότητα της νόσου.
Πιο συχνά δημιουργούν κνησμό νεοπλάσματα του γαστρεντερικού. Ένα παράξενο φαινόμενο είναι ο κνησμός που είναι εκτοπισμένος στη μύτη και πιθανώς να σχετίζεται με όγκο του εγκεφάλου.
Έντονη συσχέτιση κνησμού με κακοήθεια έχει η νόσος Χότζκιν (λέμφωμα), ενώ υπάρχει συσχέτιση της σοβαρότητας της νόσου με τη σοβαρότητα και την ένταση του κνησμού ο οποίος είναι έντονος, επίμονος και γενικευμένος. Επίσης επανεμφάνιση του κνησμός μπορεί να είναι ένδειξη υποτροπής της κακοήθειας.

Θυρεοειδής

Σοβαρός κνησμός μπορεί να σχετίζεται με υπερθυρεοειδισμό ή υποθυρεοειδισμό.

Σακχαρώδης διαβήτης

Ο κακός έλεγχος του σακχαρώδους διαβήτη, οδηγεί συχνά σε περιπρωκτικό ή περιγεννητικό κνησμό ιδίως στις γυναίκες. Πάντως η συχνότητα του κνησμού στους διαβητικούς είναι ίδια με τους μη διαβητικούς.

Χολινεργικός κνησμός

Μπορεί να υπάρξει σοβαρός κνησμός που αρχίζει με τους προκλητούς παράγοντες της χολινεργικής κνίδωσης όπως την άσκηση, η ζέστη, το άγχος και το ζεστό φαγητό.

AIDS

Αναφέρεται ότι μπορεί ο κνησμός να αποτελεί αρχικό σύμπτωμα της πάθησης.

Κύηση

Συχνά η έγκυος γυναίκα εμφανίζει κνησμό με κύρια αιτία τις ορμονικές αλλαγές. Πιο συχνά όμως ο κνησμός συνδυάζεται με δερματοπάθειες της κύησης όπως: εξάνθημα της κύησης, και άλλα παρεμφερή νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης, χολόσταση, κλπ..

Φάρμακα – Φαρμακευτικός κνησμός

Συνήθως η αλλεργία σε φάρμακα εκδηλώνονται και με εξανθήματα–κνίδωση. Δεν είναι όμως σπάνιο να παρατηρηθεί κνησμός χωρίς εξάνθημα.

Κνησμός σε ψυχιατρικούς ασθενείς

Συνήθως ο ασθενής ξύνεται σε μέρη τα οποία φτάνει με το χέρι του. Έτσι δεν βλέπουμε βλάβες για παράδειγμα ψηλά στην πλάτη. Το δέρμα είναι γεμάτο με προκλήτες βλάβες από τον κνησμό όπως εκδορές, πληγές και λοιπά.

Γεροντικός κνησμός

Οι αιτίες είναι πολλές. Το γεροντικό δέρμα είναι ξηρό και αφυδατωμένο. Ο ηλικιωμένος φοράει συνήθως βαριά ρούχα, παίρνει φάρμακα, είναι αγχώδης, έχει προβλήματα υγείας όπως για παράδειγμα νεφρική ανεπάρκεια και ηπατική ανεπάρκεια. Πάντα ο δερματολόγος πρέπει να έχει υπ’ όψιν σε αυτές τις ηλικίες μήπως ο κνησμός είναι πρώιμο σημείο κακοήθειας.

Συμπερασματικά

Ο ασθενής με κνησμό πρέπει να αντιμετωπίζεται με προσοχή από τον δερματολόγο. Η προσεκτική κλινική εξέταση είναι απαραίτητη. Εργαστηριακή έρευνα πρέπει να γίνει για να αποκλειστεί τυχόν εσωτερικό πρόβλημα η κακοήθεια.