Η κνίδωση είναι μια συχνή πάθηση που θα εμφανίσει το 20% του πληθυσμού κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η κνίδωση εμφανίζεται συνήθως με ερυθρές, επηρμένες πλάκες στην επιφάνεια του δέρματος που ονομάζονται πομφοί. Μπορεί να έχουν σχήμα στρογγυλό ή σαν δαχτυλίδι, να είναι μονήρεις ή να συρρέουν.

Οι πομφοί της κνίδωσης εμφανίζονται και εξαφανίζονται μέσα σε λίγες ώρες. Κάποιες φορές εμφανίζονται στα σημεία που ο ασθενής ξύνεται ή τραυματίζεται. Αν και οι πομφοί της κνίδωσης εξαφανίζονται μέσα σε 24 ώρες, η ίδια η πάθηση δεν έχει ιαθεί.

Ο όρος αγγειοοίδημα περιγράφει μια όμοια με την κνίδωση κατάσταση, κατά την οποία το οίδημα (πρήξιμο) επηρεάζει συνήθως τα μαλακά σημεία του σώματος, όπως τα βλέφαρα των ματιών, τα χείλη και το εσωτερικό του στόματος. Ο ασθενής μπορεί να νιώθει πόνο ή κνησμό (φαγούρα). Ο ίδιος ασθενής μπορεί να εμφανίζει και τις δύο παθήσεις, και κνίδωση και αγγειοοίδημα, ταυτόχρονα.

Αν ο ασθενής εμφανίζει μόνο αγγειοοίδημα, χωρίς κνιδωτικές βλάβες (πομφούς), θα πρέπει να αποκλειστεί μια κληρονομική πάθηση, το κληρονομικό αγγειοοίδημα, που έχει διαφορετική αιτιολογία και τρόπους αντιμετώπισης.

Η συχνότερη μορφή κνίδωσης είναι η αυτόματη κνίδωση. Αυτή διαχωρίζεται σε οξεία και χρόνια κνίδωση. Η οξεία κνίδωση διαρκεί λιγότερο από 6 εβδομάδες και η χρόνια 6 εβδομάδες ή περισσότερο.

Κνίδωση / αγγειοοίδημα – Αιτίες

Η κνίδωση προκαλείται από την απελευθέρωση ισταμίνης και άλλων ουσιών από κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται μαστοκύτταρα.

Τα τρόφιμα αποτελούν μια από τις συχνότερες αιτίες οξείας κνίδωσης. Στα βρέφη η συχνότερη αιτία κνίδωσης είναι το αγελαδινό γάλα. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, μπορεί να αντιδρούν αλλεργικά και σε άλλα τρόφιμα όπως οι ξηροί καρποί, κάποια φρούτα, θαλασσινά και αυγά. Τα τσιμπήματα μέλισσας ή σφήκας αποτελούν επίσης συχνές αιτίες κνίδωσης.

Κάποιες φορές ο εντοπισμός της αιτίας είναι δύσκολος ή και αδύνατος. Η χρόνια αυτόματη κνίδωση μπορεί να έχει αυτοάνοση αιτιολογία, όταν ο τα ίδια τα αυτοαντισώματα του ασθενούς οδηγούν σε έκκριση ισταμίνης από τα μαστοκύτταρα. Από τις συχνότερες αιτίες είναι η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (Hashimoto, Graves) και άλλες παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα και του στομάχου. Σε καταστάσεις χρόνιας κνίδωσης ο δερματολόγος θα συνταγογραφήσει εξειδικευμένες εξετάσεις για να αποκλείσει κάποια αυτοάνοσα νοσήματα.

Άλλες φορές η κνίδωση μπορεί να οφείλεται σε φυσικά αίτια, όπως η τριβή του δέρματος, η πίεση, η έκθεση στο κρύο ή στο νερό, στον ήλιο κ.α.. Άλλες φορές πάλι δεν ανευρίσκεται κάποια αιτία και η κνίδωση χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής.

Άλλη συχνή αιτία κνίδωσης αποτελούν τα φάρμακα. Σχεδόν κάθε φάρμακα μπορεί να προκαλέσει κνίδωση, τα συχνότερα όμως είναι τα παυσίπονα/αντιφλεγμονώδη, τα αντιβιοτικά και κάποια εμβόλια. Το αγγειοοίδημα συχνά οφείλεται σε μια ομάδα αντιυπερτασικών φαρμάκων (ΑΜΕΑ).

Ποια είναι τα συμπτώματα της κνίδωσης και του αγγειοοιδήματος;

Το βασικό σύμπτωμα της κνίδωσης είναι ο κνησμός ενώ του αγγειοοιδήματος ο πόνος. Αν και είναι συχνά ενοχλητικά δεν αποτελούν άμεσο κίνδυνο για την υγεία του ασθενούς εκτός αν το οίδημα (πρήξιμο) επεκτείνεται στο εσωτερικό του στόματος οπότε και υπάρχει κίνδυνος απόφραξης του αεραγωγού. Αυτή η κατάσταση είναι συχνότερη στο αγγειοοίδημα παρά στην κνίδωση. Παρόλα αυτά συχνά η κνίδωση και το αγγειοοίδημα προκαλούν ψυχολογικό στρες στον ασθενή καθώς μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολίες στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.

Είναι η κνίδωση κληρονομική;

Οι περισσότερες μορφές κνίδωσης δεν είναι κληρονομικές, εξάιρεση αποτελεί το κληρονομικό αγγειοοίδημα.

Πώς γίνεται η διάγνωση της κνίδωσης και του αγγειοοιδήματος;

Συνήθως ο δερματολόγος είναι σε θέση να διαγνώσει την πάθηση μέσω της κλινικής εικόνας ή φωτογραφιών αν ο ασθενής δεν εμφανίζει εκείνη την ώρα συμπτώματα. Ο διαχωρισμός χρόνιας και οξείας κνίδωσης γίνεται με βάση τη χρονική διάρκεια των συμπτωμάτων.

Η διάγνωση της αιτίας της κνίδωσης όμως είναι αρκετά πιο περίπλοκή και περιλαμβάνει αιματολογικές και πιθανώς απεικονιστικές εξετάσεις για να αποκλειστούν πιθανές αιτίες.

Πληροφορίες όπως τρόφιμα, φάρμακα ή άλλες καταστάσεις που επιδεινώνουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων μπορεί να βοηθήσουν τον ιατρό να βρει την πιθανή αιτία.

Κνίδωση / αγγειοοίδημα αντιμετώπιση – θεραπεία

Ο βασικός στόχος της αντιμετώπισης της πάθησης είναι να βρεθεί η πιθανή αιτία και να αντιμετωπιστεί. Όταν αυτό δεν είναι δυνατόν, ακολουθείται μια συμπτωματική αντιμετώπιση ώστε να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα και να έχει ο ασθενής μια φυσιολογική καθημερινότητα.

Χρησιμοποιούνται αντιισταμινικά φάρμακα, μόνα τους ή συνδυαστικά, ενώ σπάνια μπορεί να χρειαστεί κορτικοστεροειδές για σύντομο χρονικό διάστημα. Νέα βιολογικά φάρμακα όπως το Omalizumab (Xolair) είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά για τις πιο επίμονες περιπτώσεις χρόνιας κνίδωσης.

Ανοσοκατασταλτικές θεραπείες πχ. με κυκλοσπορίνη δεν χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως.

Άλλες μορφές κνίδωσης

Προκλητή (φυσική) κνίδωση: η κνίδωση προκαλείται από έκθεση σε ζέστη ή σε κρύο, από τριβή ή πίεση στο δέρμα ακόμα και από απλή επαφή με το νερό. Τα συμπτώματα εμφανίζονται μέσα σε λίγα λεπτά και διαρκούν περίπου μια ώρα.

Δερμογραφισμός: Σε αυτή τη μορφή τα συμπτώματα προκαλούνται από την τριβή ή ήπιο ξύσιμο του δέρματος και οι βλάβες εμφανίζονται σαν γραμμές στα σημεία τριβής.

Κνίδωση εκ ψύχους: Εμφανίζεται μετά από την έκθεση σε κρύο (αέρας, βροχή, κολύμπι σε θάλασσα ή πισίνα) και μπορεί να είναι αρκετά επικίνδυνη.

Κνίδωση από έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία: είναι σπάνια και χαρακτηρίζεται από εμφάνιση ερυθήματος και κνησμού μετά από έκθεση στον ήλιο.

Κνίδωση από επαφή με νερό: είναι σπάνια. Εμφανίζονται μικρές κνιδωτικές πλάκες μετά από επαφή με νερό, συνήθως στο πάνω μισό του σώματος.

Κνίδωση μετά από πίεση: συνήθως τα συμπτώματα εμφανίζονται αρκετές ώρες μετά την εφαρμογή πίεσης στο δέρμα. Μπορεί να εμφανίζεται μετά από εφαρμογή πίεσης σε εργαλεία ή ακόμα και από πολύ στενά ρούχα. Μπορεί να είναι επώδυνη και να διαρκεί πάνω από μια μέρα.

Χολινεργική κνίδωση: Εμφανίζεται σε καταστάσεις που προκαλούν εφίδρωση όπως άσκηση, ζέστη, στρες, άγχος και καυτερά φαγητά. Εμφανίζεται στην περιοχή του στέρνου και διαρκεί συνήθως λιγότερο από μια ώρα.

Κνίδωση εξ’ επαφής: πολλά χημικά, τρόφιμα, φυτά, ζώα κ.α. μπορεί να προκαλέσουν κνιδωτικές βλάβες μέσα σε λίγα λεπτά από την επαφή με το δέρμα κάποων ασθενών. Συχνές αιτίες είναι τα αυγά, ξηροί καρποί, εσπεριδοειδή φρούτα, το λάτεξ και το σάλιο της γάτας και του σκύλου.

Αγγειοοίδημα χωρίς κνίδωση: εμφανίζεται συνήθως μόνο στο πρόσωπο και μπορεί να οφείλεται σε φάρμακα (ασπιρίνη, αντιυπερτασικά κ.α.). Πρέπει να αποκλειστεί το κληρονομικό αγγειοοίδημα. Αυτό οφείλεται σε μια γονιδιακή μετάλλαξη και οι ασθενέις εμφανίζουν οίδημα (πρήξιμο) στο πρόσωπο, το στόμα, το λαιμό και κάποιες φορές στο βλεννογόνο του εντέρου προκαλώντας κολικούς. Οφείλεται στην έλλειψη μιας πρωτεΐνης (C1 inhibitor). Αντιμετωπίζεται με ειδικά σκευάσματα.

Κνιδωτική αγγειίτιδα: λίγοι από τους πάσχοντες με κνίδωση εμφανίζουν βλάβες που διαρκούν πάνω από 24 ώρες. Οι περιοχές μπορεί να είναι επώδυνες και να ομοιάζουν με μελανιές. Μπορεί να συνυπάρχουν στομαχικά ενοχλήματα ή πόνος στις αρθρώσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις πιθανολογείται φλεγμονή των αγγείων (αγγειίτιδα). Η διάγνωση γίνεται με βιοψία δέρματος και ιστοπαθολογική εξέταση της βλάβης. Χρειάζεται άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση.