Από τι προκαλείται;

Η δυσλειτουργία των μικρών αγγείων του προσώπου και η φλεγμονή

Η σημαντικότερη αιτία εμφάνισης της ροδόχρου νόσου είναι η φλεγμονή των μικρών φλεβών και των λεμφαγγείων του προσώπου. Παντού στο σώμα μας έχουμε αγγεία. Τα αγγεία μας χωρίζονται σε φλέβες και αρτηρίες. Οι αρτηρίες είναι υπεύθυνες για τη μεταφορά του αίματος από την καρδιά στο σώμα μας, ενώ οι φλέβες μεταφέρουν το αίμα από την περιφέρεια πίσω στην καρδιά. Κοντά στην καρδιά οι φλέβες είναι μεγαλύτερες ενώ όσο απομακρυνόμαστε οι φλέβες μικραίνουν. Στο δέρμα του προσώπου οι φλέβες είναι φυσιολογικά πολύ λεπτές, έχουν σχεδόν το πάχος μιας τρίχας. Τα λεμφαγγεία είναι άλλα αγγεία που είναι υπεύθυνα για την απομάκρυνση της λέμφου. Η λέμφος είναι ένα υγρό που βρίσκεται ανάμεσα στα κύτταρα του σώματος και περιέχει πολλές λιπαρές ουσίες. Τα λεμφαγγεία συλλέγουν την λέμφο από την περιφέρεια και τη διοχετεύουν στο φλεβικό μας σύστημα. Για κάποιο λόγο που θα δούμε παρακάτω, σε όσους έχουν ροδόχρου νόσο δημιουργείται φλεγμονή γύρω από τις φλέβες και τα λεμφαγγεία, αυτά πρήζονται και αφήνουν τελικά αίμα και λέμφο να δραπετεύσουν έξω από τα αγγεία.  Αυτό χειροτερεύει την φλεγμονή που ήδη υπάρχει και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που τροφοδοτεί συνέχεια τη ροδόχρου νόσο. Η φλεγμονή αυτή είναι τελικά υπεύθυνη για την εμφάνιση του ερυθήματος, του κόκκινου δηλαδή χρώματος του προσώπου, των βλατίδων και των φλυκταίνων.

Ροδόχρους νόσος – Αιτίες: Ο ήλιος

Ποιος δεν αγαπάει τον ήλιο; Με τόση ηλιοφάνεια στην χώρα μας είναι ουσιαστικά αδύνατον να τον αποφύγεις. Η ψωρίαση, μερικές μορφές ακμής και το έκζεμα εμφανίζουν βελτίωση μετά την έκθεση στον ήλιο. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι η μέτρια έκθεση στον ήλιο βοηθά στον έλεγχο των συμπτωμάτων χρόνιου εκζέματος και βελτιώνει σημαντικά τα συμπτώματα της ψωρίασης. Ο λόγος φαίνεται να είναι η τοπική ανοσοκαταστολή που προκαλεί. Για τις ευεργετικές του δράσεις υπεύθυνη είναι συνήθως η βιταμίνη D, την οποία παίρνουμε σε ποσοστό 95% με τη βοήθεια των ακτίνων UVB του ήλιου. Τι συμβαίνει όμως με τη ροδόχρου νόσο;

Όπως είδαμε παραπάνω η κύρια αιτία εμφάνισης της ροδόχρου νόσου είναι η φλεγμονή γύρω από τα αγγεία. Διάφοροι παράγοντες έχουν κατηγορηθεί για την πρόκληση της φλεγμονής. Η χρόνια έκθεση στον ήλιο απελευθερώνει ελεύθερες ρίζες στο δέρμα που οδηγούν σε φλεγμονή. Οι ελεύθερες ρίζες είναι τοξικές μορφές των μεταβολιτών του ενεργού οξυγόνου. Αντιδρούν πολύ γρήγορα με άλλα μόρια, μετατρέποντάς τα και αυτά σε ελεύθερες ρίζες, οπότε κι αυτά ξεκινούν να ψάχνουν να αντιδράσουν με άλλα μόρια. Αν η διαδικασία αυτή αρχίσει, παίρνει μορφή καταρράκτη, με τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή του κυττάρου και τη φλεγμονή.

Άνθρωποι με ανοιχτόχρωμο δέρμα είναι πιο ευαίσθητοι στην ηλιακή ακτινοβολία. Αυτό εξηγεί και το γιατί η ροδόχρους νόσος εμφανίζεται τόσο συχνά στη βόρεια Ευρώπη. Στη χώρα μας το δέρμα μας έχει αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας απέναντι στην ηλιακή ακτινοβολία. Η ηλιοφάνεια είναι όμως φυσικά συχνότερη, το δέρμα μας εκτίθεται πολύ περισσότερο στον ήλιο από ότι στη βόρεια Ευρώπη. Εξάλλου οι περισσότεροι ενήλικες στη χώρα μας έχουν κατά μέσο όρο 5-10 εγκαύματα στο ιστορικό τους ήδη από την παιδική ηλικία, γεγονός που αυξάνει ακόμα περισσότερη την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου.

Όπως είδαμε παραπάνω ο ήλιος είναι υπεύθυνος για την παραγωγή του μεγαλύτερου ποσοστού της βιταμίνης D στο σώμα μας. Το δέρμα περιέχει προβιταμίνη D3, η οποία αλληλεπιδρά με τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου και τελικά παράγει τη βιταμίνη D3. Για τα περισσότερα άτομα, αρκούν είκοσι λεπτά έκθεσης στον ήλιο τέσσερις φορές την εβδομάδα για την παραγωγή των απαραίτητων επιπέδων της βιταμίνης D. Για τη ροδόχρου όμως νόσο φαίνεται όπως θα δούμε παρακάτω ότι η βιταμίνη D όχι μόνο δε βοηθά, αλλά αντίθετα πιθανώς να ευθύνεται για τα συμπτώματα της.

Ροδόχρους νόσος – Αιτίες: Τα μικρόβια – Demodex

Στο δέρμα των ανθρώπων με ροδόχρου νόσο βρίσκεται συχνά σε μεγαλύτερο αριθμό από ό,τι κανονικά ένα παράσιτο: το Demodex folliculorum. Το παράσιτο αυτό βρίσκεται στους σμηγματογόνους αδένες, στους θύλακες των τριχών. Ανήκει στη φυσιολογική χλωρίδα του δέρματος, βρίσκεται δηλαδή σε μικρό αριθμό σε σχεδόν όλους τους ανθρώπους.

Το Demodex τρέφεται από το σμήγμα που υπάρχει στους σμηγματογόνους αδένες. Κατά την εφηβεία η παραγωγή του σμήγματος αυξάνει και το Demodex πολλαπλασιάζεται.

Οι ερευνητές βρήκαν ότι όταν το Demodex πολλαπλασιαστεί, μπλοκάρει την έξοδο των θυλάκων των τριχών και εισχωρεί βαθύτερα στην επιδερμίδα. Το σύστημα άμυνας του οργανισμού μας τότε ενεργοποιείται. Τα γιγαντοκύτταρα, που είναι και αυτά κύτταρα της ανοσίας μας, επιτίθενται στο Demodex και το καταστρέφουν. Ξεκινά έτσι μια διαδικασία που οδηγεί σε φλεγμονή του δέρματος, έναν από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν σε ροδόχρου νόσο. Πιστεύεται, λοιπόν, ότι ο μεγαλύτερος του φυσιολογικού αριθμός παρασίτων Demodex είναι από τις βασικότερες αιτίες που οδηγούν στην εμφάνιση της ροδόχρου νόσου.

Νέες έρευνες δείχνουν ακόμα ότι το Demodex μεταφέρει συχνά άλλα μικρόβια. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αναγνωρίζει τα μικρόβια αυτά και αντιδρά ακόμα πιο έντονα οδηγώντας και πάλι σε φλεγμονή. Οι ερευνητές ψάχνουν ακόμα ποια μπορεί να είναι τα μικρόβια αυτά που πιθανώς να παίζουν ρόλο στη ροδόχρου νόσο. Αν και ακόμα δεν έχει αποδειχθεί κάτι με σιγουριά, υπεύθυνα φαίνεται να είναι δύο: ο Bacillus oleronius και ο Staphylococcus epidermidis. Αυτός είναι και ένας από του πιθανούς λόγους που τα αντιβιοτικά βοηθούν στη βελτίωση των συμπτωμάτων.

Μια έρευνα του 2007 έδειξε, τέλος, ότι η ροδόχρους νόσος ίσως να σχετίζεται με ένα μικρόβιο που προκαλεί πνευμονία, το Chlamydophila pneumoniae. Το μικρόβιο αυτό που αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα με αντιβιοτικά, βρέθηκε στο δέρμα ασθενών με ροδόχρου νόσο. Ο πιθανός μηχανισμός όμως είναι ακόμη άγνωστος.

Ροδόχρους νόσος – Αιτίες: Βακτηριακή υπερανάπτυξη λεπτού εντέρου

Το λεπτό έντερο, είναι το τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα που βρίσκεται αμέσως μετά το στομάχι και πριν το παχύ έντερο. Ο κύριος σκοπός του λεπτού εντέρου είναι η πέψη και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Το λεπτό έντερο είναι περίπου 21 μέτρα σε μήκος. Αρχίζει από το δωδεκαδάκτυλο, ακολουθεί η νήστιδα και στη συνέχεια ο ειλεός.

Ολόκληρος ο γαστρεντερικός σωλήνας, συμπεριλαμβανομένου του λεπτού εντέρου, περιέχει φυσιολογικά βακτήρια. Ο αριθμός των βακτηρίων είναι μεγαλύτερος στο παχύ έντερο και πολύ χαμηλότερος στο λεπτό έντερο. Οι τύποι των βακτηρίων εντός του λεπτού εντέρου είναι διαφορετικοί από τα είδη των βακτηρίων εντός του παχέος εντέρου.

Η εντερική βακτηριακή υπερανάπτυξη, γενικότερα, είναι η κατάσταση στην οποία βακτήρια τα οποία βρίσκονται στο έντερο και φυσιολογικά δεν προκαλούν προβλήματα πολλαπλασιάζονται, οδηγώντας τελικά σε πολλά προβλήματα όπως δυσαπορρόφηση θρεπτικών ουσιών και γενικευμένη φλεγμονή ενώ τελευταία έχει συνδεθεί αυτή η αύξηση του πληθυσμού των βακτηρίων με ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2.

Ως βακτηριακή υπερανάπτυξη συγκεκριμένα του λεπτού εντέρου,  χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία αφύσικα μεγάλος αριθμός βακτηριδίων βρίσκεται στο λεπτό έντερο και οι τύποι των βακτηρίων αυτών μοιάζουν περισσότερο με τα βακτηρίδια του παχέος εντέρου.

Η διάγνωση γίνεται εύκολα με τη λεγόμενη δοκιμή αναπνοής υδρογόνου. Ο ασθενής καταπίνει ένα διάλυμα ουσιών, αυτές απορροφώνται από τον εντερικό βλεννογόνο και μεταφέρονται μέσω των αγγείων στους πνεύμονες. Έπειτα ο ασθενής φυσάει σε ένα ειδικό μηχάνημα σε 20, 40 και 60 λεπτά ώστε να μετρηθούν τα επίπεδα υδρογόνου και μεθανίου. Με την εξέταση αυτή καταλαβαίνει ο ιατρός ποιοι μικροοργανισμοί ζουν στο λεπτό έντερο και αν ο αριθμός τους ξεφεύγει από το κανονικό.

Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι περίπου το 55% των ασθενών με ροδόχρου νόσο είχαν υπερανάπτυξη των βακτηριδίων του λεπτού εντέρου, ενώ η αντιμετώπιση της υπερανάπτυξης αυτής με κατάλληλα αντιβιοτικά ή προβιοτικά οδήγησε σε βελτίωση της πάθησης σε περίπου 70% των ασθενών.

Ροδόχρους νόσος – Αιτίες: Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

Τι είναι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού; Πρόκειται για ένα μικρόβιο που αποικίζει κυρίως το στομάχι. Συνήθως δε δημιουργεί προβλήματα ενώ υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα βρίσκεται στο 60% του πληθυσμού. Αν και κανονικά το στομάχι δεν έχει μικρόβια, το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού έχει τη δυνατότητα να επιβιώνει στο πολύ όξινο περιβάλλον του. Έχει ενοχοποιηθεί κυρίως για την εμφάνιση του έλκους του στομάχου και για τη χρόνια γαστρίτιδα. Η μετάδοση γίνεται εύκολα από τον έναν άνθρωπο στον άλλο μέσω της απλής επαφής ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να μεταδοθεί με τα μικροσταγονίδια στον αέρα. Δεν προκαλεί όμως υποχρεωτικά και συμπτώματα. Μπορεί κανείς να το κολλήσει οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή του και να μην εμφανίσει ποτέ συμπτώματα, και πιθανώς χρόνια αργότερα να ενεργοποιηθεί για να δημιουργήσει, συνήθως σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως το στρες, το κάπνισμα, το αλκοόλ κ. ά.,  γαστρίτιδα ή και έλκος.

Η διάγνωση της γαστρίτιδας, δηλαδή της φλεγμονής του γαστρικού βλεννογόνου, γίνεται συνήθως με τρεις τρόπους. Ο πιο επεμβατικός αλλά και αξιόπιστος τρόπος είναι η γαστροσκόπηση και η ταυτόχρονη λήψη βιοψίας από το βλεννογόνο του στομάχου. Ευκολότερη και ανώδυνη μέθοδος εντοπισμού του ελικοβακτηριδίου είναι το τεστ αναπνοής. Ο ασθενής καλείται να πιει ένα ποτήρι πορτοκαλάδα και εκπνέει σε μία ειδική σακούλα. Στη συνέχεια καλείται να πιει ένα διάλυμα που περιέχει μια ειδική ουσία, την 13C και μισή ώρα μετά εκπνέει σε μία δεύτερη σακούλα. Τα δείγματα συλλέγονται και γίνεται μέτρηση του 13C του αέρα από ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το αποτέλεσμα της εξέτασης είναι θετικό ή αρνητικό, δηλαδή ο ασθενής έχει ή δεν έχει λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο. Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι ότι δεν μπορεί να γίνει διάγνωση πιθανής γαστρίτιδας. Τέλος, η απλούστερη μέθοδος αλλά με τη χαμηλότερη ακρίβεια είναι η απλή εξέταση αίματος, με την οποία διερευνάται αν υπάρχουν αντισώματα του ελικοβακτηριδίου στο αίμα.

Αν εντοπιστεί ελικοβακτηρίδιο η θεραπεία είναι σχετική εύκολη. Δίνεται συνδυασμός αντιβιοτικών και ειδικού φαρμάκου που προστατεύει το στομάχι για 14 ημέρες. Η θεραπεία εκτιμάται ότι έχει ποσοστό επιτυχίας πάνω από 90%. Υπάρχουν άνθρωποι που, αφού κάνουν τη θεραπεία, μετά από δύο ή τρία χρόνια υποτροπιάζουν, αλλά σε αυτή την περίπτωση μπορούν να την επαναλάβουν.

Μελέτες έδειξαν ότι οι ασθενείς με ροδόχρου νόσο έχουν πολύ συχνότερα το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Πιστεύεται ότι το ελικοβακτηρίδιο προκαλεί χρόνια φλεγμονή η οποία ξεκινά τοπικά στο στομάχι ή το δωδεκαδάκτυλο, αργότερα όμως ενεργοποιεί το σύστημα άμυνας του οργανισμού και η γενικεύεται με συμμετοχή όλου του συστήματος ανοσίας μας. Παρόλα αυτά ο ακριβής μηχανισμός που το ελικοβακτηρίδιο πιθανώς να οδηγήσει σε ροδόχρου νόσο δεν είναι γνωστός και η σχέση του με τη ροδόχρου νόσο αμφισβητείται από άλλους ερευνητές.

Αν όμως έχετε ροδόχρου νόσο και στομαχικά ενοχλήματα επισκεφτείτε έναν γαστρεντερολόγο. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις στις οποίες η ροδόχρους νόσος βελτιώθηκε αισθητά, ακόμη και υποχώρησε πλήρως μετά τη θεραπεία του ελικοβακτηριδίου. Το αν η βελτίωση οφείλεται στην εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου ή αν πρόκειται απλά για σύμπτωση μένει να μας το αποδείξουν οι μελλοντικές έρευνες.

Είναι η ροδόχρους νόσος μεταδοτική;

Η ερώτηση αυτή είναι από τις πρώτες που με ρωτάνε οι ασθενείς.  Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ροδόχρους νόσος στιγματίζει σαν πάθηση τον ασθενή, το πρόβλημά του είναι ορατό σε όποιον έρχεται σε επαφή μαζί του και δημιουργεί συχνά ανησυχία, άγχος και κοινωνική απομόνωση. Γονείς φοβούνται να αγγίξουν τα νεογέννητα μωρά τους με το άγχος μήπως τους μεταδώσουν μικρόβια από τα σπυράκια που θεωρούν μολυσμένα. Η άγνοια του κόσμου χειροτερεύει την κατάσταση. Συχνά οι ασθενείς έρχονται με το σύντροφό τους για να μάθουν αν η νόσος είναι μεταδοτική και αν διατρέχουν κίνδυνο να «κολλήσουν» και αυτοί. Το καθημερινό άγχος των ασθενών με σοβαρής μορφής ροδόχρου νόσο δρα ως εκλυτικός παράγοντας της νόσου και χειροτερεύει τα συμπτώματά της. Δημιουργείται έτσι ένας κύκλος ροδόχρου νόσου – άγχους  που είναι δύσκολο να σπάσει.

Παρά το πλήθος μικροβίων που συνδέονται με τη ροδόχρου νόσο, η πάθηση δεν είναι μεταδοτική. Όλοι οι μικροοργανισμοί που μέχρι τώρα είναι γνωστό ότι παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της νόσου όπως το Demodex folliculorum, ο Bacillus oleronius, ο Staphylococcus epidermidis και τα μικρόβια του εντέρου βρίσκονται σε μικρούς αριθμούς ήδη σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους. Ουσιαστικά η νόσος δε μεταδίδεται γιατί όλοι μας έχουμε ήδη τα μικρόβια που είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξή της. Πρόβλημα δεν δημιουργούν τα μικρόβια αυτά καθ’ αυτά, αλλά πιθανώς η ανάπτυξή τους σε υπερβολικό αριθμό.

Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό, η ροδόχρους νόσος δεν κολλάει ούτε με την αναπνοή ούτε με τη σωματική επαφή. Δεν μεταδίδεται από το ένα σημείο του σώματος στο άλλο. Παρότι είναι καλό να μην «πειράζετε» το πρόσωπό σας γιατί είναι πιθανό να δημιουργηθούν ουλές, δεν μπορείτε να μεταδώσετε τη νόσο από το πρόσωπο σε άλλο μέρος του σώματος απλά αγγίζοντάς το.

Οι καθελισιδίνες και τα αντιμικροβιακά πεπτίδια

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια τα αντιμικροβιακά πεπτίδια και η σχέση τους με την ροδόχρου νόσο ήταν παντελώς άγνωστα. Τα τελευταία χρόνια η έρευνα σχετικά με αυτά τα μόρια ήταν πραγματικά καταιγιστική με πάνω από 700 έρευνες να διενεργούνται από το 2010. Πλέον θεωρούνται ως ο βασικότερος μηχανισμός που προκαλεί την πάθηση.

Τα αντιμικροβιακά πεπτίδια είναι ουσίες που παράγει ο οργανισμός μας ως μηχανισμό άμυνας απέναντι σε ξένα σώματα. Τα πεπτίδια αυτά βρίσκονται στο δέρμα και τους βλεννογόνους μας και όταν έρθουν σε επαφή με παθογόνους οργανισμούς, όπως τα μικρόβια, τα καταστρέφουν. Ακόμα ξεκινούν μια διαδικασία άμυνας στον οργανισμό, προσελκύουν άλλα κύτταρα υπεύθυνα για την ανοσία, δημιουργούν νέα αγγεία για να βοηθήσουν την αιμάτωση της περιοχής και ξεκινούν μια φλεγμονώδη αντίδραση τοπικά.

Οι καθελισιδίνες είναι η σημαντικότερη οικογένεια αντιμικροβιακών πεπτιδίων. Βρίσκονται κυρίως στον ιδρώτα και το σάλιο και καταστρέφουν ιούς, βακτήρια και παράσιτα.

Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι ασθενείς με ροδόχρου νόσο έχουν επίπεδα καθελισιδίνων πολύ πιο υψηλά από το κανονικό. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι όταν το δέρμα των ασθενών με ροδόχρου νόσο έρχεται σε επαφή με παράσιτα ή με βακτήρια, αντιδρά λόγω του αυξημένου επιπέδου καθελισιδινών πολύ πιο έντονα από ό, τι το φυσιολογικό δέρμα. Οι καθελισιδίνες φαίνεται να οδηγούν στη φλεγμονή και τη δημιουργία νέων αγγείων στο δέρμα που είναι και τα βασικά στοιχεία της ροδόχρου νόσου.

 

Πηγή:

Κωνσταντίνος Σταματόπουλος, Ροδόχρους Νόσος, εκδόσεις iWrite

Το κείμενο αποτελεί τμήμα του δημοσιευμένου βιβλίου του δερματολόγου Κωνσταντίνου Σταματόπουλου “Ροδόχρους Νόσος” των εκδόσεων iWrite και τα πνευματικά του δικαιώματα προστατεύονται. Αντιγραφή και αναπαραγωγή του αποτελεί ποινικό αδίκημα και διώκεται νομικά.